Yaşam Tarzı

Marş… Marş…

Çayan Okuducî

Ez ne şaş bim ya sala 90î bû yan jî 91 bû. Li Fargîna qedîm û berxweder her roj berêvarê texribent li der dora saet 16.00-17.00an de leşker derdiketin meşê. Bi istikrar bilind, wisa ji lisan, bi hêz û rastiya rastî jî di bingeha xwe de tirsa mezin dihewand. Vêga em welatek û bajerên wî temaşe dikin, em tabanının ku her tim di tirsek mezin dane. Dîsa welatî jî di nav tirsek dane. Yanî herdu jî ji hev heznakin û her tim bi tirs hevûdin dişopînin. Meseleya me jî di esasê xwe de di vê da hatiye girêdan. Teknîk û şêwaza sîstemê li ser civakê û kesan gelek caran bi pratîka “tavşan kaç tazi tut” dimeşe. Çimkî mesken pergal wisa dibêje: tu hîç î û ti mafê te tineye di vê pergalê da. Ger kes an civak yan jî bi gel re çaxê li dijî pergala hîçbûnê serî tê bilindkirin, bi destên parêzvanên sîstemê va êrîşên tinekirinê destpêdike. Konut êrîşên tinekirinê sed sale bênavber tê kirin. Ji sed salî zêdetire gelê me bi edebiyata xwe, muzîka xwe, çîrokên xwe, dengbêjiya xwe, bi xiyal û hêviyên xwe pergala desthildaran pûç kiriye.

Dikarin her tiştî bişewitînin, xerabikin lê nikarin zimên ji holê rakin. Do çend nivîskarên me hebûn îro bi her dîsîplîna zanîstiyê va nivîskar û lêkolînerên me bi zimanê xwe hebûna xwe neqş dikin. Îro, ji do çêtir nîne? Hin kes wê li çokên xwe bixin, hin kes wê pêşiya xwe binêrin û serbikevin!

Leşker çaxê dimeşiyan li pêşiya wan bandoyek hebû. Bi istikrar bandoyê zarok hemû li kêlaka cadeyê rêz dibûn û heta bando û leşker diketin alaya xwe me wan temaşe dikir. Bi aqlê zaroktiyê û bi istikrar bandoyê me carcarna çepika jî lê dida. Lê piştî çepikan em diketin valahiyek. Bi coş a bandoyê çepikên ku dihatin lêxistin bi poşmanî û xeletiyek vedigeriya me. Bi vê sucdariyê çaxê me derî vedikir û em diketin malê, deng ji me dernediket. Di cîhê xwe de em diteviziyan. Bi vê nivîsê ez çûm sîh sal berê, bêguman her tişt bi kitekit nay bîra min lê atmosfera wan rojan û hin ayrıntı weka îro tê bîra min. Do, ji îro ne cûdaye, zilm û neheqî her ku çûye bêhtir bûye. Lê îmkan û têkoşîna îroyîn ji do zêdetir û berfireh e. Mesken îmkan û têkoşerî bi bedelên mazin û giran hatiye dayîn. Kin û kurtasî berxwedan jiyan bû, jiyan hebûn bû. Û bi vê hêza xwezayî û rêxistinê, deng xurttir bilind dibû, tirs dihat qelaştin û diquncifî. Ji xwe bawer esman û erd bi hêvî, hebûn û têkoşîna xwe ya bêhempa tije dikir. Hafiza çi xweş e û lenet e! Helbesta Aimé Césaire ku bo Benjamîn Péretê bi navê “Tamtamê” diyarî kiribû em bixweynin:

Tamtam

Robarên ku xweyna axê diherike tê da
Xweyna tava derizî
Xweyna bizmara sed tavî
Xweyna bisbisokên/agirê şevê xwekuştine
Xweyna xweliye, xweyna xwêyê
Xweyna evîna xweynê
Agirê çûkên ku bi agir va hatiye dorpêçkirin, xweyna wê
Bila di hindeêe te da masîxur û baz bilind bibin
Bilind bibin û bişewitînin

Eynî sal agirê Newrozê li navçeyê di nav kûçe û ser cadeyan de agirê hebûnê bilind û geş dibû. Wek helbestkar di helbesta xwe de diyar kiriye; “bilind bibin û bişewitînin”. Agir bilind dibû, deng bilind dibû û kolanên bajêr bi istikrar gullayan dişewitî. Bi çavê zarokatiyê çaxê ew dîmenan li ber xwe radixim û lê temaşe dikim çi rojên dijwar, rûmet, fedakar û bi eks bû. Mesken dijwarî şiklê xwe, dev û suretê xwe guhartî be jî; di bingeha xwe de, nêrin û helwesta wî de ti tiştek neguheriye. Hê jî baş tê bîra min agirê ku hatibû pêxistin rêyek hêma dikir, agirek bi perçe perçe dimeşiya. Agirek bi her gavê xwe baweriyê geş dikir û têkoşeriyek fedakarî bibîr dixist. Agirek em li vir in. Agirek em henin û emê her tim hebin, bû.

Gelek caran ya diya min yan jî ji malê mezinek çûndina me ya ber bandoyê asteng dikir, lê dîsa jî bo xatirê istikrar bandoyê û temaşekirina wî me xwe di kulekan re derbas dikir û me xwe digîhijand ser cadê. Postalên leşkeran bi hêza xwe ya herî xurt radibû û li ser asfalt diket. İstikrar ku derdiket olan dida li ser cadê. Temaşevan cilde zarok bûn, bi hişê me dilîstin û tirsa lisan dixwestin her tim zindî bimîne. Îro baş fem dikim ku postalên li erdê diket peyamek dida welatiyên… Ji xeynî dengên postalan dengek ji qirika leşkeran bilind dibû. Konut deng: ne memnun türküm diyene û vatan sana canım feda bû.

Di dawiya meşê da leşkerên li ber deriyê alayê bi marşa îstîklalê ji ber çev hinda dibûn. Her roj mesken li çarşıya Silîva didomiya û bênavber xwe dubare dikir. Wext derbas dibû, Newroz li ser agirên tekelekan geş dibû û temen çiqas mezin dibû fem û armanca vê pratîk û peyama ku di xwe de dihewand, di hiş de ji xwe re cîh ava dikir û rengê xwe diyar dikir. Rih xwe wek anarşîstek amade dikir, ji her tiştî re ret kirinê dida pêş. Tiştê meriv dijî, tiştê ku paşiyê rojek ji rojan mesken helbesta Abdullah Peşêw bi navê Îsal Newroz Nakim leqayê min sınır û ez ketim nav bîranînên xwe. Mesken du riste rojên digot fermo;

Îsal bê çiya Newroz nakim
Bê bêhna giya Newroz nakim

Du-sê salan carek rêya mi dikeve Ayvalikê bervî berha spî va diherike. Hevalên ku me li Stembolê hevûdin nas dikir, vêga li derdorên Egeyê kampan, otelên bûtîk, apartan didin şixûlandin. Me seriyek li heval û dostan nexistana nedibû. Konut serî lêxistin her car surprîzek jî bixwe re bîne jî qasî mesken surprîza ku me dî êcep û sosret nebû. Em li ser nan in. Dengek mekanîk û ji femê dûr ji hoperlorê du car anosek li bajêr belav bû. Çarşî ne qelebalix bû, li derdora me çend mase hebûn, ji nişkava rabûn ser piya û rawesteya amadeyî de marşa îstîklalêxwendin. Ez û hevala xwe bi çavek şoqî hinek jî bi kelecanî û bi pirsek “çawa çêbû?” me li hevûdin nêrt. Ji maseyên din istikrar gefê û hêrs li ser me rabû. Wisa digot demokrat û çağdaşa çewlt û tewş; “marşa îstiklalê tê xwendin!”. Em ranebûn, me xwarina xwe domand.

Lê bo parastin me li derdora xwe dinêrt, çimkî navbera xeta Tirkiye-Yewnanîstanê de faşîzmek, nîjadperestiyek bi pergalî hatiye ava kirin. Mesken pergal di hindirê bajêr de li dijî kurdan tê bikaranîn û hê jî bi hemû güç û zordestiya xwe dewam dike. Bajerek çima heftê du car -roja înê û duşemê- marşek dixweyne û dide xwendinê? Gelek kes di nav çarşıya Ayvalikê de bi sedema marşê kutan xwariye, hatiye lînç kirin. Bajarek bi şiklê xwe ‘modern’, bi axaftina xwe herî ‘demokrat’ û ‘azadxwaz’ ji nişkava vedigere lincê, gefxwarinê, tabana kevneperez.

Hem welatiyên wî bajarê bi perwerdehiya nîjadperestî, polîtîkayên ku sîstem dimeşîne tezehûr û pratika wî me li navçeyek bi rih û lisana xwe jiya. Hevoka Alî Şerîatî bila bigîhije hawara me; “şoreşa hiş î/zihniyetê”. Kurd gelek kêm in. Turîstên biyanî hema em dikarin bêjin ku qet tineye. Çimkî bêhna faşîzmê û nîjadperestî ji bajêr tê. Turîstên navçeye pirranî ‘Almancî’ yên ji Almanyayê acis in. Piştî marşê xwedê kir ku kes nehat û êrîş nekir, sedama wî jî atmosfer li gor dilên nîjadperestan nebû. Em baş zanin ku di hedefa faşîst û nîjadperestan de penaber henin.

Di navbera herdu meseleyan de sîh sala heye. Di vê sîh salî de em tabanının ku sîstem deriye reng guhartiye, helwest û nêrina xwe de ti tiştek ne guhartiye. Dinya piçûk tabana, mirov bêhtir nêzikî hevûdin tabanın lê zihniyeta kevn û di esasê xwe li ser dijmintiyê rabûye hê jî bi hemû hêza dijî û êrîşên xwe qut nake. Nifşên hatin û çûn mîrata ku ji rûyê erdê re hiştin dijmintî û nexweşî ye. Tu were ji hemû tiştên fermî bireve, xwe ji dîwaran bavêje, rih û hişê xwe ji pergala genî dûr bixe, bi feraset û baweriya anarşîzmê xwe biparêze û li ser sofreya navrojê leqayê marşê bibe. Carcarna jiyan bi suprîzên sosret rûyê xwe xuya dike. Bi rastî jî surprîz ên laqeyê me deri gelek caran sosret in. Dê em nivîsa xwe bi helbesta seyda Arjên Arî dawî bikin: bi geş, bi ar, bi coş û hêvî:

-şîrê şêr di eyarê şêr de-
şêrgele hebûn şêrgele
-çi mê çi nêr-
li berpalên Agrî kite-kit dînemêr
li zaxrojan kur î kurroj
û
sîng kele!

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu