Kültür & Sanat

Tarkan ve ‘protest pop’: ‘Artık düş yakamızdan’

Kültürün metalaşmaya, kültür alanının sanayiye dönüşmeye başladığı günlerden itibaren bu alanda ortaya çıkan işlerin, o işleri maddi kara tedavül etmiş olan sistemin kitleselleştikçe kolaylaştırılmış araçları olduğuna dair bir tenkit de doğal olarak ortaya çıktı. Bu tenkit biçimi, temelde sanatın bağımsız ve özgül varlığının, “paha biçilemez” oluşunun kapitalizm tarafından aksine çevrildiğini, sanat yapıtlarının “satılabilir” eserler olarak piyasaya sürüldüğünü, bunun doğal bir sonucu olarak da sanat yapıtının artistik pahadan çok maddi ederi bağlamında ortaya çıkabildiğini savundu. Dahası bu eserler, gerek içerikleri, gerekse toplumsal tesirleri nedeniyle isteğe dayalı kitle kültürünün de kıymetli aygıtları olarak görüldü. Bağlantı sosyolojisi alanı, bu tenkidin tarihî olarak değişimlere uğramış teorik yüzleriyle zenginleşmiş bir alan.

Derken, tanınan olanın tabiatı, doğum şartları gereği vilayetle de “kötü” olmayacağına dair bir teorik yaklaşım, Avrupa’da bilhassa 70’li yıllardan itibaren sesini evvelce huzursuz ve cılız biçimde çıkarmaya başladı. Avrupa’da “yeni sol” ile birlikte olgunlaşmaya çalışan bu teori çerçevesinde bir küme toplumsal ve beşeri bilimci, tanınan kültürün içindeki direnci ve sistem eleştirisini görebilmenin, böylelikle popülerin katmanlarının ortasındaki özgürleştirici ögeleri ortaya çıkarabilmenin değerinden kelam ediyordu. Natürel bu en kısa özeti.

Bu akşam Tarkan, ‘Geççek’ isimli yeni müziğini yayınladı. Müziğin geleceğini de, ismini da epeycedir biliyorduk, bir “umut” müziği olduğunu da anlamıştık en başından. Müziğin yayınlanmasına saatler kala ortaya çıkan bir “teaser”, yani müziğin tanıtım emelli kısa bir modülü bile bir anda toplumsal medyayı kaplamıştı ki 21:00’de YouTube’da yayınlanan müzik beklendiği üzere “olay oldu”.

‘GEÇÇEK’ YILIN MÜZİĞİ OLACAK

Tarkan, yetenekli bir müzikçi, bir müzik muharriri, bir sahne ve şov insanı olmasından öte, bu ülkede tanınan kültürün yarattığı en büyük yıldızlardan biri. Ortaya çıktığı günden bu yana yıldızlığın hakkını da veriyor. Onun yayınlayacağı bir müziğin, bir albümün beklenti yaratmaması imkânsız. Hatta Türkiye’de Sezen Aksu’ya bile nasip olmayan bir biçimde, bir Tarkan müziğinin “hit” olamaması da neredeyse imkânsız. Lakin ‘Geççek’i uzun mühlet gündemde tutacak olan şey ne salt bir Tarkan müziği olması, ne de müzikal niteliği. Tersine müzik, Tarkan’ın birçok müziğinden çok daha kolay bir armonik formda yazılmış, işin uzmanı Ozan Çolakoğlu tarafından çok daha kolay dinlenebilir biçimde düzenlenmiş. Dahası müzikal olarak Tarkan’ın müzik yazarlığının düzgün örneklerinden biri de değil. Bir formülü çok âlâ bilen bir sanatkarın, yeri ve vakti olduğunu düşündüğü için o formülü uygulamasının başarılı bir örneği.

Tarkan sırf müzik formüllerini bilmiyor, toplumu da tanıyor. Neyi, nerede, nasıl söylerse söylesin bir karşılık buluyor olmasının da, müziklerinin ticari muvaffakiyetinin da sırrı bu. Diyor ki ‘Geççek’de;

“Gitçek gitçek geldiği üzere gitçek

Her şeyin sonu var, bu zahmet de bitçek

Oh oh zilleri takıp oynıycaz o vakit

O çiçekten günler çok yakın inan”

KLİBİN KONUSU COVİD-19 BELASI

Müziğin görüntü klibine bakarsak Tarkan aslında Covid belasından kelam ediyor. Konutlara kapanmalar, online toplantılar, maskeler… Ayrıyeten klip aktüeli; Tarkan’ın emekçi sınıfından, fiyatlı çalışanlardan, üniversite öğrencilerinden ve çocuklardan oluşan “halk”ın ekranlarına ulaşmak için başvurduğu yol olan bilgisayar korsanlığıyla, görüntüde tekraren gördüğümüz trafik sıkıntısıyla ve ‘metaverse’ün konuşulduğu günlerde sanal gerçeklik gözlüğü üzere teknolojik ögelerle de yakalıyor.

Lakin müziğin kelamları, dinleyen herkesi kaçınılmaz (ve toplumsal medyaya bakarsak istisnasız olarak) Covid dışında bir yere bakmaya yöneltiyor. Bunun sanatkarın bir tercihi olduğunu görmek de sıkıntı değil. Starlık biraz da bu türlü bir şey sanıyorum; birebir anda hem Covid gündemini yakalamak, hem mevcut iktidardan ve onun siyasetinin sonucu olan ekonomik krizden ötürü boğulmuş halka şıkır şıkır bir müzikle tercüman olmak kolay değil. Üstelik bunun, görüntü kliple verilmek istenen pandemi bildirisinin teknik olarak da sanatçıyı çok rahatlatacağı düşünülmüş elbet. Tarkan, siyasete karışmak, mevcut iktidara karşı müzik yapmak üzere tenkitleri nasıl geçiştireceğinin formülünü de pek hoş yazmış.

Artık ne olacağını varsayım etmek sıkıntı değil. İktidar ve toplumsal medya trolleri tarafından örneğini tekraren gördüğümüz bir kampanya başlatılacak. Milyonlarca insanın müziğin muhatabı olarak göreceği şahıs, Sezen Aksu kazasından sonra eline mikrofon alıp bir şeyler söyler mi bilmiyorum. Sanmıyorum. Tarkan ise, tekrar daha evvel olduğu üzere gayeye konacak lakin ustalıklı bir halkla ilgiler sistemiyle, vaktinde ve yerinde, sakin, kendisine saldıran güruhu duymuyormuşçasına, onlara cevap oluşturmayan kimi yorumlar yapacak. Müzik ise şimdiden (yayınlanalı 1 saati şimdi geçti) muhalefetin birçok ögesi tarafından sahiplenildi, umut dolu sözlerle paylaşıldı.

Yalnız müziğin değil, kitleselliğin gücü bu. 60’lı, 70’li yıllarda, şimdi tanınan kültür tartışmaları alevlenmemişken en ünlü, en kitlesel yıldızları siyasetten kelam etmiş, isyan ve direniş müzikleri, türküleri söylemiş bir toplum Türkiye toplumu. 80’li yıllardan itibaren ise “popüler” olanla, yani sanatta, kültürde, cümbüşte merkeze oturanın devleti yeri geldiğinde övmek dışında bir siyasi rolü olmadığına inanmaya başladık. Artık, bir müddettir aslında, her manada sistemin merkezinde yer alan müziğin aktörlerinin, sistemi temsil eden, en azından sistem üzerinde nüfuzu olan hegemonik yapıyla uğraştığını görüyoruz. Ve Tarkan, birinci kere bu kadar yaklaşıyor “halkın sanatçısı” olmaya.

Buna ‘protest pop’ demek yanlışsız mu bilmiyorum lakin şu anda Tarkan’la ses bulan bu dalgaya diğer bir isim de öneremiyorum doğrusu.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu