2018 yılı sonunda, dünya nüfusunun yüzde 50’sinden fazlası, dünyanın tüm ülkelerinden 3,9 milyar insan internet kullanıyordu – ve bu oran gün geçtikçe artmaya devam ediyor. Cisco tarafından yapılan kestirimlere nazaran, 2023 yılına kadar dünya genelinde 29,3 milyar aygıt internete bağlı olacak ki bu en ağır vakitte saniyede 1,209 Terabit İnternet trafiği gönderimi ve alımına denk geliyor. Daha net bir tabirle, tıpkı anda 48 milyon 4K kalitesinde Netflix izlenmesi demek.Tüm bu kestirimlere nazaran, geleceğin data trafiği çok büyük oranlara konut sahipliği yapacak.
COVID-19 İnternet kullanımını değiştiriyor – İnternet kendi limitini mi zorluyor?
Bir gecede büyük çoğunluk meskenden çalışmaya başladı. İnterneti görüntü telefon görüşmeleriyle arkadaşlarımız ve iş etrafımızla irtibatta kalmak için kullanmaya başladık. Evvelce yalnızca web sitesi olan kurumlar bile eğitim oturumları yayınlamak için “streaming” kullanmaya başladı. Bunların yanında internet, online bilgisayar oyunları ya da görüntü izleme emeliyle cümbüşün de merkezine oturdu. Bu değişimler sonucunda, son haftalarda çeşitli müşahede noktalarında internet trafiğinde kıymetli bir artış kaydedildi. Dünyanın en büyük İnternet Değişim Noktası DE-CIX Frankfurt’ta, internet trafiği en ağır vakitte yüzde 10 artarak, saniyede 9.2 Terabit’e ulaştı. Konuttan çalışma üzere zorunlulukları sürdürebilmek için gereksinim duyulan Skype ya da Zoom üzere hizmetlerde birtakım durumlarda bilgi trafiği yüzde 100 arttı. Online ve bulut oyun trafiği ise yüzde 50 oranlarında artış kaydetti.
Alt ağlar stabiliteyi garanti altına alıyor
Kolay bir örneklemeyle, internet altyapısı 3 farklı çeşitte alt ağdan oluşur. Her biri yönetimsel domain’leri temsil eder ve böylece her bir şirkete direkt tanımlanır: Son kullanıcı ağları (DSL, UMTS/LTE ya da kablo sağlayıcıları), taşıyıcı ağlar ve hizmet sağlayıcı ağlar (hizmetlerin sağlandığı yerden iletilir, içerik dağıtım ağları ya da CDN’ler olarak bilinir). Bir görüntü izleyebilmek için kullanıcıdan sağlayıcının sunucusuna bir istek gönderilir. Bilgi paketi öncelikle son kullanıcının ağından transfer noktasına taşınır, oradan da bir taşıyıcı ağa ya da direkt hizmeti sağlayan ağa transfer edilir.
Mevcut krizlerde potansiyel tıkanıklığın nerede oluşabileceğini anlamak için üstte bahsi geçen bu üç bileşeni yakından incelemek gerekiyor. Son-kullanıcı ağları, örneğin bu alt ağlar bize; DSL, UMTS/LTE ya da kablo üzere geniş bant teması sağlar, son-kullanıcı ağları ile hizmet sağlayan ağlar ortasındaki tüm ağları tabir eden taşıyıcı ağlar ve hizmet sağlayıcı ağlar.
Bugünkü üzere bir kriz durumunda potansiyel tıkanıklık, bilgi trafiğindeki keskin bir yükseliş sonucu bu üç ağdan birinde yaşanabilir.
Bilgi trafiğinde COVID-19’un yarattığı değişimler için bir şablon olarak dünyanın en büyük İnternet Değişim Noktası
DE-CIX Frankfurt İnternet Değişim Noktası’ndaki ayrıntılı tahlilde bilgi trafiğinde üç farklı hizmet sınıfının bir dökümü yapıldı. Seç-İzle Görüntü (VoD), Ortak Çalışma ve Oyun hizmetleri üzerinden yapılan tahlilde, data trafiğinin hacmi ve çeşitli haftaları içeren bir vakit diliminde kullanıcı sayısı (COVID-19’un neden olduğu kısıtlayıcı tedbirlerden evvel ve bu tedbirler sırasında) üzere ayrıntılara inildi.
Kamusal hayattaki mecburî kısıtlamalara bağlı olarak pek çok ülkede, data trafiği ile ilgili olarak epeyce keskin değişimler gözlemlemek mümkün. Örneğin, Frankfurt’ta ortak çalışma araçlarından gelen bilgi trafiğinde haftalık olarak dalgalanmalar oluştu. Hafta sonları, daha az iş yoğunluğu olduğu için elbette çok daha az görüntü telefon görüşmesi yapıldı ve doğal olarak hafta sonları data trafiği azaldı.
Bunun tam zıttı bir örnek, Frankfurt’ta online bilgisayar oyunlarında yaşandı. Ekseriyetle hafta sonu bilgi kullanımı, hafta içlerine nazaran çok daha yüksek bir ivme izledi. Kamusal hayat kısıtlandığı için şu açıkça görülebilir ki ortalama en ağır trafik yüzde 50 artarken, hafta içi data kullanımı hafta sonlarına epey yaklaştı. Öteki yandan örneğin Madrid’te VoD hizmetlerinde kaydedilen bilgi trafiği yüzde 120’lere kadar arttı.
Frankfurt’ta aktarılan bilgide kaydedilen değişikliklere (tüm hizmet sınıflarında) baktığımızda; En büyük değişimin gece geç saatlerde ya da sabah erken saatlerde yaşandığını görüyoruz: COVID-19 krizi öncesine nazaran, yüzde 20 oranında data trafiği gece yarısı ile 02:00 saatleri ortasında oluştu. Bunun nedeni, daha fazla kullanıcının sabahları daha çok uyuması ve bu sayede internetin akşam ve gece saatlerinde daha çok kullanmalarından kaynaklanıyor olabilir. Öbür bir değerli değişim ise sabah ve öğlen saatlerinde yaşandı; buradaki trafik COVID-19 krizi öncesine nazaran yüzde 18 arttı. Bunun nedeni de konuttan çalışma ile birlikte internet kullanımının görüntü telefon görüşmelerini içermesiyle ve öbür yandan çalışma saatlerinin azalmasıyla görüntü streaming ve oyun için internette geçirilen vaktin artmasıyla açıklanabilir.
İnternet ayakta kalacak lakin ne kadar mühlet?
Orta ve kısa vadede, tüm internet altyapısında birtakım ezalar ortaya çıkabilir. Hareket özgürlüğünün kısıtlanmasına bağlı olarak, bilgi merkezlerindeki aygıtların bakımı ya da yükseltilmesi planlandığı üzere ilerlemeyebilir. Kâfi rezervler ebediyen mevcut olduğu ve data merkezlerinde otomasyon (DE-CIX Frankfurt’ta patch robot) uygulandığı için bu kısa vadede bir sorun yaratmaz. Lakin yaşanan kriz durumu önümüzdeki aylar da devam ederse ya da tekrarlayacak olursa acil tedbirler almak gerekebilir. Kullanılan donanımın tedarik zincirinde ötelemeler olabilir örneğin. Yönlendiriciler, anahtarlar yahut optik ekipmanlar Asya’da üretiliyor. Her ne kadar yıllar süren tedarik problemlerinin olduğu krizlerin olma mümkünlüğü düşük olsa ve kelam konusu aygıtların değişim döngüleri uzun yıllara denk gelse de, bu aygıtlar daima fizikî baskı altında oldukları için bir noktada kesinlikle değiştirilmeleri gerekecek.
Uzun lafın kısası: Virüs dijitalleşmenin itici gücü oldu
Mevcut durumda şu açık: İnternet ayakta duruyor! Lakin küresel pandemi sürecinde dijital altyapıda kimi zayıf noktaların ortaya çıktığı da bir gerçek, kimileri direkt kullanıcı tarafından hissedilebilir ya da uzun vadede sıkıntılar ortaya çıkabilir. İnternet alt ağlarında, ağ geçitlerinde ya da son kullanıcı ilişkisinde bir sorun yaşanırsa nihayetinde kâfi kapasiteleri sağlamak ve ileri görüşlü bir vizyonla büyütmek operatörlerin sorumluluğu.Bugün, böylesi bir kriz ortamında bu çeşit düzenlemelerin planlandığından çok daha süratli halde gerekleşmesi gerekiyor. Ve bu sürat elbette dijitalleşmeyi de hızlandırır yani Coronavirüs pandemisi hiç beklenmedik bir itici güç tesiri yaratabilir. 5G üzere ezber bozan teknolojiler, zorlukları artıracağı üzere ağlardan beklenen talepleri de hızlandıracak. Şayet internet altyapısı dünyasındaki tüm oyuncular, kendi taraflarında problemsiz ilerlerse, yeniliklere açık olursa ve kendilerini en sağlam biçimde konumlandırabilirse, o vakit gelecekte insanların gereksinimlerini karşılayacak noktaya ulaşabiliriz.
Hibya Haber Ajansı
