İklim krizi neden bu kadar kıymetli? Kimi bireylerin bu soruyu hâlâ merak ettiğine eminim. Uzmanların ve gençlerin iklim krizine rağmen tedbir alınmazsa geleceğin yok olacağına dair ihtarlarının yanısıra en kolay anlatımıyla aslında dünyanın sonu geliyor. Tabiatın hudutlu kaynakları her geçen gün azalıyor, nüfus, üretim ve tüketim her gün artıyor. 2030 yılına kadar global ısınmanın 1,5℃ ile sonlandırılabilmesi hedefleniyor lakin iklim krizinin önüne geçilmezse 2050 yılında ortalarında İstanbul ve İzmir’in de olacağı birçok kentin sular altında kalması bekleniyor. Birleşmiş Milletler de dünya nüfusundaki artış ile iklim krizine bağlı kuraklık ve seller nedeniyle pak suya erişim ıstırabının giderek artacağı, 2050’de beş milyardan fazla kişinin içme suyuna erişemeyeceği ihtarında bulunuyor.
FECÎ TABLO
Tüm ikazları alt alta koyunca vahim bir tablo ortaya çıkıyor. Çeşitli mazeretlerle vicdanımızı rahatlatmaya, gerçeği görmekten kaçmaya çalışamayız. Zira ne kadar görmek istemesek de tablo sahiden korkunç! Pekala neden? Bir sürü etken var. Başta devletlere ve şirketlere büyük iş düşüyor fakat bugün bizim hissemize ne düşüyor, ona bakalım.
Tükettiğimiz ve satın aldığımız her şeyin tabiata bir bedeli var ve biz aslında tabiata doğduğumuzdan beri iz bırakıyoruz. Bu izlerin başında da Karbon Ayak İzi ve Su Ayak İzi geliyor. Beslenme, konut, şahsî ulaşım, ticari mallar ve cümbüş üzere ömür üslubu ve kimi alışkanlıklarımızı değiştirdiğimizde 1,5 ℃ gayesiyle uyumlu bir dünya için ayak izimizi azaltabiliriz.
Pekala nedir bu iz ve nasıl hesaplanır?
Su Ayak İzi, tükettiğimiz mal ve hizmetlerin üretimi için muhtaçlık duyulan su ölçüsünü ölçen temel göstergelerden biri. Genelde 3 başlığa ayrılıyor:
Yeşil Su Ayak izi: Tarım ve orman eserlerinin üretim süreçlerinde tüketilen yağmur suyu ölçüsü.
Mavi Su Ayak izi: Eser ve hizmetlerin üretimlerinin gerçekleşebilmesi için tüketilen yüzeysel ve yeraltı suyu ölçüsü.
Gri Su Ayak izi: Bir eserin tüm üretim kademelerinde kirletilen pak su kaynağı ölçüsü.
SENİN MÜSAADE NE KADAR?
Bu hafta oturdum, hem su ayak izimi hem de karbon ayak izimi yaklaşık olarak çıkardım. Duşta geçirdiğim vakitten, musluğu açık bırakma süreme, yaptığım alışverişten, çamaşır yıkama alışkanlıklarıma kadar hesapladım. Siz de internette kolay bir araştırmayla alışkanlıklarınızı ve ölçülerini girerek ayak izinizi hesaplayabilirsiniz. Bu türlü uygulamalar mevcut. Olağan ben et tüketmiyorum, kıyafet alışverişimi yalnızca gereksinimim olunca yapıyorum ve özel aracım yok. Toplu ulaşım kullanıyorum. Yanımda matara ve termos taşımaya çalışıyorum. Maalesef yarım litrelik bir pet şişe su için yaklaşık 5 buçuk litre su harcanıyor. Tek kullanımlık plastiklerin tabiatta çözünmesi yüzyıllar alıyor. Bütün bu ögeler da ayak izinizi büyütüyor.
AZALTMAK MÜMKÜN
Sonuç olarak su ayak izim günde 3 bin 121 litre çıktı. Birtakım tedbirler alırsam su ayak izim düşüyor. Kimi hususları sıralıyorum:
– Şayet duşta geçirdiğim süreyi 5 dakikaya indirebilirsem günlük su ayak izim 3 bin litreye düşüyor. Duşta 10 dakika kalmak yaklaşık 120 litre su harcatıyor.
– Çamaşır makinesini tam dolu ve ön yıkamasız çalıştırırsam bu sayı günde 2 bin 843 litreye düşüyor.
– Bulaşıklarımı bulaşık makinesine atmadan evvel sudan geçirmezsem bu sayı günde 2 bin 789 litre oluyor.
– Kıyafet masrafımı yarıya indirirsem bu sayı 2 bin 733’e düşüyor. Bir tişört üretmek için harcanan su ölçüsü yaklaşık 2 bin 500 litre.
– Muslukları kullandığım süreyi yarıya indirirsem bu sayı 2 bin 669 litreye iniyor.
– Ben et tüketmiyorum fakat et tüketimini azaltmak da su ayak izini düşürüyor. Zira bir hamburger için 2 bin 331 litre su harcanıyor.
İKLİM KRİZİNE NEDEN OLUYOR
Karbon ayak izine gelecek olursak…
Karbon Ayak İzi, üretilen sera gazı ölçüsü açısından insan faaliyetlerinin etrafa verdiği zararın ölçüsü. Karbondioksit cinsinden ölçülüyor. Kişisel karbon ayak izimiz direkt ve dolaylı oluşabiliyor. Direkt oluşturduğumuz karbon ayak izi; evsel güç tüketimi ve ulaşım dahil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ötürü ortaya çıkan direkt karbondioksit emisyonlarının ölçüsü. Dolaylı karbon ayak izi ise kullandığımız eserlerin tüm ömrün döngüsünden bu eserlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı karbondioksit emisyonlarının ölçüsü. Bir eserin üretiminde ve bize kadar ulaştırılmasında kullanılan güç, gezegene karbon salınmasına ve bu karbon salımının toplamı da iklim krizini tetikliyor.
‘3 METREKÜP BUZUL ERİYOR’
Olağan karbon ayak izimi de hesapladım. Bu izi hesaplarken de öğünlerde et tüketip tüketmediğiniz, atıklarınızı ayrıştırmanız, doğalgaz, elektrik ve kömür tüketiminiz, aldığınız kargo hizmeti, uçak seyahatleriniz ve özel araç kullanımınız en önemli etkenleri oluşturuyor. Benim yıllık karbon ayak izim yaklaşık 3 bin 500 kilo. Düşünün ki 1 ton karbondioksit 4 bin 280 kilometre otomobil kullanımı ve 10 yıl ampul kullanımına eşit ve bu da yaklaşık 3 metreküp buzulun erimesi demek.
İki ayak izi hesaplamasında da emel dünya ve gelecek için olabildiğince ayak izimizi küçültmek. Natürel karbon ayak izinizi de azaltmanın yolları mevcut. Kısaca bahsetmem gerekirse:
– Meskenden çıkınca maksadınız bir kilometreden kısa aralıkta duruyorsa, araç kullanmak yerine yürümeyi yahut bisiklete binmeyi tercih edin.
– Şayet hala kullanmıyorsanız ampullerinizi, güç tasarruflu kompakt floresan ampuller (CFL) ile değiştirin.
– Ortalama bir yetişkin, her yıl 4 kg fatura ve kıymetsiz posta (broşür,tanıtım) alır. Bu istenmeyen postalar, su ve ağaçların israfına yol açar. Faturalarınız için e-faturayı tercih edin.
– Bir odadan çıkarken ışıkları kapatma alışkanlığı edinin. Tıpkı formda, bilgisayar ve televizyon üzere elektronik eşyalarınızı da kullanmadığınızda kesinlikle kapatın. Ayrıyeten bu aygıtları kullanmadığınızda elektrik kullanmalarını önlemek için fişten çıkarın.
– Meyve ve zerzevat satın almak için süpermarketlere gitmek yerine mahallî çiftçilerin pazarlarını tercih edin ve lokal olarak yetiştirilen eserleri satın alın. Bu sayede hem lokal iktisada katkıda bulunmuş olacaksınız hem de eserlerin nakliyesi için kullanılan araçlardan çıkan karbon emisyonlarını azaltmış olacaksınız.
YARIN BAŞLAYIN
Bu yazıyı okuduktan sonra nereden başlayacağınızı bilmiyor, olabilirsiniz. Çabucak yardımcı olayım. Yarın 14 Şubat Sevgililer Günü. Bu türlü günlerin tüketim çılgınlığına dönmesine karşıyım fakat tüketim ve alışveriş çılgınlığına kapılmadan sevdiklerinize dünyayı ‘tüketmeyen’ bir armağan vererek başlayabilirsiniz.
Mesela sevdiğinize kendi ekmeğinizi yapabilir, anılarınızın yer aldığı bir görüntü çekebilir ya da içinde matara, termos ve bez çanta üzere çok kullanımlık hayat gereçlerinden oluşan hoş bir paket hazırlayabilirsiniz.
Bir de çıkarken ışıkları kapatın.
