Son Dakika

Deniz Gezmiş’ten Alparslan Türkeş’e Pek Çok Simge İsmin Yolunun Düştüğü Sanasaryan Han Otel Oluyor

Bir periyot Deniz Gezmiş’ten Alparslan Türkeş’e, Aziz Nesin’den Nihal Atsız’a kadar pek çok politiğin sorgulandığı ve azap gördüğü Eminönü’ndeki eski Emniyet Müdürlüğü binası Sanasaryan Han 5 yıldızlı otel oluyor. Onarım ihalesini kazanan şirket, hanı 35 yıllığına otel olarak işletecek. Buradaki hücrelerde tutulup azap görenler ise Sanasaryan Han'ın otele dönüştürülecek olmasına yansılı: “Oraya balayına giden çiftler yahut diğer bireyler o çığlıkları nasıl hissetmez?”

“Tabutluk” olarak da bilinen ve Aziz Nesin, Mihri Belirli, Alparslan Türkeş, Nihal Atsız, Deniz Gezmiş üzere hem sol hem de sağ kesitin simge isimlerinin tutuklanıp sorguya çekildiği Sanasaryan Han'ın daha evvel otel olarak işletilmesi için ihaleye çıkılmış, lakin açılan davalar nedeniyle ihale iptal edilmişti. 

Türel sürecin Vakıflar Genel Müdürlüğü lehine sonuçlanmasının akabinde, 31 Aralık 2019'da Resmi Gazete'de yayımlanan ilanla tekrar ihaleye çıkılmıştı.

Cumhuriyet'ten Zehra Özdilek'in haberine nazaran ihaleyi kazanan şirket 27 milyon lira bedel biçilen onarımı yapacak ve Sanasaryan Han'ı 5 yıldızlı otel olarak 35 yıl işletecek.

125 yıllık geçmişe sahip

Nâzım Hikmet, Vedat Türkali, Ece Ayhan, Ahmed Arif, Ruhi Su üzere isimlerin de tutulduğu Sanasaryan Han, Mıgırdıç Sanasaryan tarafından 1895’te fakir Ermeni çocuklarının muhtaçlıklarının karşılanması hedefiyle Mimar Hovsep Aznavur’a yaptırılmıştı. 

1915-1920 yılları ortasında devlet tarafından el konulan Sanasaryan Han 1930'ların ikinci yarısından itibaren de İstanbul Emniyet Müdürlüğü tarafından kullanılmıştı.

Ruhi Su'nun dizelerinden Sanasaryan

Türk halk müziğinin büyük ozanı Ruhi Su, dizelerinde Sanasaryan Han'ı şöyle tabir eder:

“En zoru da ‘Tabutluktur!’ Tabutluk mu? Bir insanın çömelerek sığabileceği kadar küçük bir sandık güya. Ne kolun uzanır ne kafan kalkar. Bir vakit sonra dayanılmaz ağrılar ve uyuşmalar”

Attilâ İlhan'ın şiirlerinde Sanasaryan

Attilâ İlhan ise “Tutuklunun Günlüğü” şiirinde Sanasaryan Han'ı şöyle anlatır:

“Daktilolar camları bulutlu sorgu odalarında / didiklemez mi özgürlüğünü Sansaryan Han’ında / küflenir suyun bir bakır çalığı birikir ağzında / kendini öldürmeyi tahminen bin sefer tasarlarsın da / bir defa aklından geçmez bitirmeden ölmek şarkıyı.”

Deniz Gezmiş'in 1969 yılında Sanasaryan Han'da çekilen fotoğrafı.

Pis suların aktığı penceresiz hücreler

Birçok müellif, şair ve siyasetçinin azap gördüğü Sanasaryan Han’da 36 hücre bulunuyordu. Bu hücrelerden 6’sı küçük de olsa bir penceresi bulunduğundan, başkalarına oranla daha havadardı. Öbür hücreler penceresizdi ve hava alacak rastgele bir deliği bile yoktu. 

Hücrelerden lağım ve zehirli su akıtıldığı pek çok şahit tarafından lisana getirildi.

Ahmed Arif'in, Nuri İyem'in ruh sıhhatini bozan han

Ünlü şair Ahmed Arif anılarında, kaldıkları hücreye akıtılan bu sıvı nedeniyle bir ay sonra delirerek akıl hastanesine gönderildiklerini anlatır. Ruh sıhhati bozulan yalnızca Ahmed Arif değildir. 

Ünlü ressam Nuri İyem’in de hudut krizleri geçirdiği bilgisi yeniden Mihri Muhakkak kümesinin dilekçesinde yer alır.

“Oraya balayına gidenler o çığlıkları nasıl hissetmez?”

Yaklaşık bir ay Sanasaryan’da kalan ve her türlü azaba maruz kalan Psikolog Julide Aral, Sanasaryan’ın Türkiye’nin toplumsal hafızasında bir insanlık müzesi olması gerektiğini lisana getirerek her kısımdan insanın orada azap gördüğünü söyledi.

Ulucanlar Cezaevi’nin müzeye dönüştürüldüğüne dikkat çeken Aral, “İstanbul’da da eski binanın bir insanlık tarihi müzesi olması gerekir. Örnekleri yurtdışında var. Oradan yalnızca solcular geçmemiştir. Farklı kümeler, şahıslar de geçmiştir. İstanbul’da, Türkiye’de yaşayan bireyler olarak tarihi geçmişimizin ne olduğunu ve yüzleşmemiz gerektiğini düşünüyorum. Sultanahmet Cezaevi otel oldu. Ben düşünüyorum oraya balayına giden çiftler yahut öteki bireyler çığlıkları nasıl hissetmez? Mezarlıkların üzerine cümbüş merkezleri, düğün salonları yapmak gerçek değil” dedi.

“Utanç müzesi olursa o insanların kemikleri sızlamaz”

Sanasaryan’da azap görenlerle konuşup belgesel hazırlayan Musa Kaplan da şöyle konuştu: 

“Cihan Alptekin ile Tayfur Cinemre de Sanasaryan’da yaklaşık 40 günü aşkın mühlet kalıyorlar. Otel olacağını duyunca o günler aklıma geldi. Orada azaplar yapıldı. Ruhi Su kaldı orada. O denli bir yer nasıl otel olabilir? Her şeyin rant olarak kıymetlendirilmesi ve geçmişte yaşanan olaylara bu halde bakılması beşere acı veriyor. Ankara’da Ulucanlar utanç müzesi var. Onun üzere bir yere dönüştürülmesi daha mantıklı. Sanasaryan, utanç müzesi olursa oradaki insanların kemikleri sızlamazdı.”

“Baskıyla, zorbalıkla istediklerini yapıyorlar”

Sanasaryan'dan yolu geçmiş olan Turhan Feyizoğlu ise “12 Eylül 1980 darbesine aksi bildiri dağıttığım için o devir öğrencisi olduğum İstanbul Üniversitesi bahçesinde gözaltına alındım ve İstanbul Emniyet Müdürlüğü’nün bulunduğu Sanasaryan Han’a götürüldüm. Tekme, tokat, yumruklarla daima dövüldüm. Falakaya yatırıldım. 3 yahut 4 gün Sanasaryan Han’da azap gördükten sonra Gayrettepe’deki Siyasi Şube’ye götürüp teslim ettiler… Sultanahmet’teki cezaevini de otel yaptılar. Bu çeşit yerlerin müzeye dönüştürülmesi gerekir. Güç ellerinde, baskıyla, zorbalıkla istediklerini yapıyorlar” sözlerini kullandı.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu