Kültür & Sanat

“Bir Hayalin İnşası:Arnavutluk sanatında toplumcu gerçekçilik”

Pera Müzesi, sanatseverleri Arnavutluk tarihine sanatsal bir seyahate davet ediyor. “Bir Hayalin İnşası: Arnavutluk Sanatında Toplumcu Gerçekçilik” başlıklı stant, Arnavutluk görsel sanatlarının kıymetli bir devrine odaklanıyor ve sosyalizmin kuruluş prensiplerini yaymayı amaçlayan siyasi halin hâkim olduğu diktatörlük yılları görsel üretimlerinden bir seçki sunuyor. Stant, 7 Temmuz – 15 Kasım tarihleri ortasında gezilebilir.
 

 

Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi, pandemi nedeniyle yaklaşık üç ay süren zarurî bir ortadan sonra izleyicilerini yeni bir stantla karşılıyor. Küratörlüğünü Artan Shabani’nin üstlendiği “Bir Duşun İnşası: Arnavutluk Sanatında Toplumcu Gerçekçilik” başlıklı stantta yer alan eserler, periyodun gündelik hayatını, personel sınıfı, önder portreleri, rejim temsilleri ve gelecek nesillere duyulan umut üzere çeşitli hususları ele alırken, tıpkı vakitte, uzun mühlet dünyanın geri kalanından yalıtılan Arnavutluk halkının kültürel kimliğini daha yakından tanıma fırsatı sağlıyor.
 

Toplumcu gerçekliğe adanmış 40 yılın resmi

Standın küratörü Artan Shabani, Arnavutluk sanatının 40 yılına damgasını vuran “toplumcu gerçekçilik” anlayışını, devletin, sanat ve edebiyat başta olmak üzere, kültürel hayatın çabucak her alanına hâkim olduğu, sanatkarları ve yaratıcılığı yönlendirdiği bir devir olarak tanımlıyor ve standın, Arnavutluk’un önde gelen sanatkarlarının yapıtlarından geniş bir seçkiyle hazırlandığını söylüyor. Devri ve sosyalist gerçekçiliği farklı üsluplarda yücelten bu kompozisyonlar; propaganda posterinden sinema afişine, kilim deseninden giysi dizaynına, ders ve çocuk kitaplarından mecmualara kadar çok çeşitli mecralarda beden bulan sanatsal üretimlerden oluşuyor. Artan Shabani, “Bir Duşun İnşası: Arnavutluk Sanatında Toplumcu Gerçekçilik” standının, periyodun görsel sanatlarını yansıtmanın ötesinde, partizan savaşı ve işgalcilere karşı direniş̧, anavatan savunması, sosyalizmin inşası, ülkenin sanayileştirilmesi, toplumsal ömür ve spor üzere mevzular üzerinden o yıllarda Arnavutluk toplumunda yaşanan değişimi izleme fırsatı sunduğunu da vurguluyor.
 

Standın sanatkarları ortasında, Arnavutluk Hoş Sanatlar Akademisi’nin kurucularından, toplumcu gerçekçilik periyodunda sanatkarlara verilen en yüksek unvan olan “Halk Ressamı” unvanına sahip Guri Madhi; devrin propagandasına hizmet eden posterleriyle Arnavutluk görsel sanatının en değerli grafik sanatkarlarından olan Safo Marko, Pandi Mele ve Pëllumb Bylyku; asker ve atlet tablolarıyla Robert Përmeti; “yeni insan”ların yeni bir Arnavutluk inşa etme coşkusunu betimleyen çalışmalarıyla Agim Faja, Zef Shoshi, Dhimitër Theodhori, Skënder Kamberi, Ramazan Memishi; etkileyici karakalem portreleriyle Kristofor Naslazi ve Lumturi Blloshmi; kent ve kır manzaralarıyla Sami Roçi, Lec Shkreli, Guri Madhi, Ilija Rota; sinema afişleriyle Myrteza Fushekati, Shyqyri Sako, Namik Prizreni, Aziz Karalliu, Bujar Zajmi, Kleo Nini, Astrit Tota üzere isimler yer alıyor.
 

Stalin’in “ruh mühendisleri”

Stant kataloğu için kapsamlı bir yazı kaleme alan Tiran Hoş Sanatlar Akademisi öğretim üyesi Ermir Hoxha Arnavutluk stili toplumcu gerçekçiliği tanımlarken “ilk bakışta coşkulu, optimist ve güzeldi” diyor: “Soğuk Savaş periyodunda komünist Arnavutluk’un devlet programına giren bu sanat şekli, 1950’lerin sonundan rejimin yıkıldığı 1991 yılına dek komünist ideolojinin resmi aracı olma fonksiyonunu gördü. Bu yanıyla eskinin yıkıntıları üzerinde yükselen bir ‘yeni dünya’ vadediyordu; sömürünün yahut toplumsal sınıfın olmadığı ve gelirin eşit bölündüğü bir ‘yeni dünya’”.
 

Toplumcu gerçekçiliğin resmi tarihinin Rusya’daki 1917 Ekim Devrimi’nin akabinde, Stalin’in iktidara gelişi ve 1922 yılının Mayıs ayında kurulan Rus Devrimci Sanatkarlar Birliği’nin avangart sanat karşısında gerçekçi yaklaşımı teşvik etmesiyle başladığını söyleyen Ermir Hoxha şunları ekliyor: “… böylelikle Stalin’in ‘ruh mühendisleri’ olarak tanımladığı sanatkarlara sosyalizm ruhuna uygun biçimde personellerin ideolojik dönüşümünü ve eğitimini gerçekleştirme misyonu verildi.”
 

Toplumcu gerçekçiliği tanımlayan dört kavram…

Arnavut akademisyen, toplumcu gerçekçiliği dört kilit kavramla açıklıyor: “İşçilerin hayatlarına temas etmesi ve onlar tarafından anlaşılır olmasından dolayı ‘proleter’, halkın gündelik yaşantısından sahneler yansıttığı için ‘tipik’, imgeye sadık temsiller ürettiği için ‘gerçekçi’, devletin ve partinin gayelerini desteklediği için ‘partizan’… Ermir Hoxha, “Bu içeriklere uygun sanat yapıtları, önderin portresi, genç insan, tarihî tema, sosyalist ömür yahut sanayi görünümleri üzere belirli temalar altında toplanabiliyordu. Bu temalar binlerce büyük tuvalde, panoda, posterde ve anıtta beden buluyor, propaganda makinesinin katı nezaretinden geçerek Sovyetler Birliği’nin uydusu niteliğindeki bütün ülkelerde uzunluk gösteriyordu” diyor ve bir estetik sistem olarak inşa edilen toplumcu gerçekçiliği bugün “soyut bir hayalin ispatı ve ulaşılması neredeyse imkânsız bir öbür dünyanın sanatsal vizyonu” olarak tanımlıyor.
 

Stantta yer alan sanatkarlar: Abdurrahim Buza, Afërdita Meçe, Agim Faja, Agim Shami, Agron Jakupi, Alush Shima, Aristotel Papa, Astrit Tota, Aziz Karalliu, Bujar Zajmi, Bujar Luca, Dhimitër Theodhori, Fatbardha Shkupi, Guri Madhi, Hamdi Hallu, Ilija Rota, Isuf Sulovari, Jani Talo, Kleo Nini, Koço Vogli, Kristofor Naslazi, Lec Shkreli, Lumturi Blloshmi, Myrteza Fushekati, Myzafer Dika, Namik Prizreni, Pandi Mele, Pëllumb Bylyku, Petrit Ilanaj, Petro Kokushta, Ramazan Memishi, Robert Përmeti, Safo Marko, Sali Allmuça, Sami Roçi, Shyqyri Sako, Skënder Kamberi, Vjollca Gavoçi Stamo, Zef Shoshi.
 

“Bir Hayalin İnşası: Arnavutluk Sanatında Toplumcu Gerçekçilik” standı, 15 Kasım 2020 tarihine kadar Pera Müzesi’nin 3. kat stant salonunda izlenebilir.
 

Pera Müzesi Salı’dan Cumartesi’ye 11:00 – 18:00 saatleri ortasında, Pazar günleri ise 12:00 – 18:00 saatleri ortasında gezilebilir. Müze Cuma günleri 16:00 – 18:00 ortası tüm ziyaretçilere, Çarşamba günleriyse “Genç Çarşamba” kapsamında tüm öğrencilere ücretsiz!

Hibya Haber Ajansı

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

Başa dön tuşu